Cơm lam là món ăn không thể thiếu trong bữa cơm hàng ngày của cư dân miền núi, nhất là miền Tây Bắc nước ta. Món ăn này ban đầu của dân tộc Thái. Sau này, dân tộc Mông, Tày, Nùng, Dao, Xá… thuộc những vùng núi và rẻo cao Tây Bắc cũng dùng. Đây là món ăn đậm hương rừng, được chế biến rất công phu, thuận theo nguyên lý âm dương ngũ hành. Gạo được nấu trong uống tre (Mộc), với thứ nước trong chính ống tre hoặc từ nước suối nguồn (Thủy), bằng ngọn lửa nhỏ (Hỏa), trên mặt đất nơi núi rừng hoang dã (Thổ)…
Cơm lam đơn giản chỉ là cách gọi quen thuộc của người dân miền núi với cách nấu cơm bằng ống nứa. Có thể hiểu rằng “lam” là cách dùng ống nứa thay nồi để nấu nhưng lại tạo ra những miếng ăn miếng uống hơn hẳn nấu trong nồi và đặc biệt, đó còn là cách đun nấu rất “nghệ sĩ”, dân dã khác thường mà cũng phong lưu khác thường của người dân miền núi.
Mỗi lần lên núi làn nương, leo lên đến đỉnh dốc cao là mũi với tai tranh nhau “thở”, khát như thể bị vắt kiệt nước trong người. Tiện có con dao đeo bên hông, lại tiện có cánh rừng nứa bạt ngàn, người dân thường chọn cây nứa ngộ còn non chặt lấy một dóng lưng chừng thân cây. Những dóng nứa như thế bao giờ cũng chứa sẵn thứ nước trong vắt và tinh khiết vô cùng. Phạt đi một đầu mắt, dùng lá chuối hoặc lá dong đút nút lại, chất củi chung quanh đốt cho nước sôi. Rồi vừa nghỉ thảnh thơi hứng gió trời nắng trời, vừa thong thả nhấp từng hớp nước rót trong ống nứa ra. Ngan ngát, thơm thơm, ngòn ngọt, man mát đậm hương của núi rừng mà xua đi bao mệt mỏi. Cái thứ nước ấy cũng được gọi là nước lam. Có thể múc nước suối vào ống nứa để lam, nhưng thua xa thứ nước trời đất tích tụ trong ống nứa, chẳng khác nước dừa tích tụ trong quả dừa.
Món cơm lam ngày xưa chỉ dành cho những người đi rừng. Nghỉ ở đâu lam cơm luôn ở đó, cơm rất ngon mà lại chẳng phải mang đồ lỉnh kỉnh theo khi lên rừng, chỉ một chút gạo gói vào túi mang đi thêm chút thức ăn là có thể no bụng rồi. Hoặc cũng có thể lam cơm trước rồi mang theo, nhưng cũng rất gọn và dễ mang.
Cách làm cơm lam khá đơn giản. Cho gạo đã vo sạch vào ống nứa non, dùng nước trong nứa để nấu là ngon ngọt nhất, cuộn lá dong nút chặt lại một đầu rồi chất củi đốt. Đốt lửa cho đều sao cho khi vỏ nữa cháy thành từng lớp than mỏng phủ chung quanh ống nứa thì đó cũng là lúc cơm chín. Nếu ăn ngay thì chỉ việc chặt ống ra, nếu muốn để được lâu thì chỉ cần bỏ hết lớp nứa bị cháy bên ngoài, chỉ để lại một lớp vỏ mỏng trắng sạch sẽ, sẽ dùng được cả tuần mà không sợ cơm bị thiu. Dù không kèm với thức ăn khác hay muối thì món cơm lam này cũng rất ngon và dễ ăn.
Một số món ăn đặc sản khác:
- Thịt lợn hun khói món ăn đắc sản
- Khau nhục – Món ăn độc đáo ở vùng cao Sơn Động Bắc Giang
- Món ăn độc đáo – Phở Chua Lạng Sơn
Add comment